"درمان بیتگی لری" فولكلور وارلیغیمیزدان بیری ساییلیر. اسكی زامانلاردان اؤرگشدیغیمیز آرالیق درمانلاری هله ده ایشله نه بیلیر. بیزیم آتالاریمیز بونلاری ایشلدیب و ساغ یاشاردیلار.

آرالیق درمانلاریندان نئچه سی:

قیزیلجا: قیزیلجا چیخاردانا شیرین (ایستی لیك) یئدیردردیلر، جانی سپسین، مرضی ائشیگه تؤكسون. قیرمیزی گئییندیرردیلر. قیزیلجا چیخاردان اوشاغا گرك بویونوندا قولو (غسل) اولان آدام باخمایاردی.

دیوارین دیبینده، بیر یاریم داییره جیزیق چكرلر. مئیدانین او باشیندا دا دیوار دیبینده بئلنچی جیزق جیزارلار.

اویونچولار ایكی بؤلونر. جیزیقا گیرن دسته بلیرله نر و جیزیغا گیرر. ایكینجی دسته­نین بیر اویونچوسو الینه بیر بالاجا رئزین توپ آلار و جیزیقدان آرالی ائشیكده دایانار. ایكینجی دسته نین قالان اویونچولاری مئیدانا سپیلرلر. جیزیقداكی­لارین بیری، اؤزونو قاچماغا حاضیرلایار. الینده توپ اولان ائشیكده­كی اویونچویا دئیر: بوی وئر! او اویونچو الینده­كی توپو گؤیه آتار. توپ عووجا (عوج) یئتیشنده، بیرینجی اویونچو توپون یئره قاییداجاق سوره سینی (مودّتینی) قاچیب الدن چیخماغینا اویغون گؤرمزسه، دئیر: اوجا آت! بوی وئر!

سلاملار

بلاگ دا آز یازماقیمدان منی باغیشلایاسیز. بیر آز باشیم قاریشیب درسه، ایشه و باشقا زاد لارا !

بوگون ایسته ییرم توركی آی لارا گؤره بیر یازی یازام. چوخلارین بونلارین آدین باشاریرلار، آمما دوزون سؤزی هئچ من اؤزوم ده اونلارین فلسفه سین بیلمیردیم. بونلاری استاد "اسماعیل سالاریان" جنابلارینین بلاگیندان گؤتورموشم. ایسته سز اورادا بوندان آرتیق دا اوخویا بیلرسیز.

توركی گونلرین آدی:

یئل گونو = یوْل گونو = جوما (جومه) ائرته سی - شنبه

بیر ایل ده قورتولماقدا دی. بایراما قاخینلاشدیقجا، آذربایجانین اسكی دب لری یادیما توشر. بو گؤزل دب لردن بیری «ایلین آخیر چرشنبه سی» دبی ساییلیر. بو گونون اؤنملی عنعه لریندن نئچه سینی بیر یازیدا «فولكلور خزانه سی» كیتابیندان سیز اوچون حاضیرلامیشام. بیر یازی دا بیلدیر چرشنبه آخشامی یازمیشدیم. سئوسز اونا دا باش وورون.

" ایلین آخیر چرشنبه سی نین قاباقكی گونو، بیر عنعه اولاراق، سحر كندلی بازار اولاردی. كندلی لر گلیب آینا، داراق، عطیر، كاغیذگول، كوزه، یئدی له وین و ... آلیب كنده قاییداردیلار. ناهاردان سونرا ایسه، شهرلی لر بازارا چیخیب چرشنبه لیك آلاردیلار. ایلین آخیر چرشنبه سینه آچیلان گئجه، اول آخشام، «اجیزه» دن دوزلمیش «قاروره» یا باریت دان دوزلمیش «قفتاراققا»، «تومانا گیرن»، «جین كوزه سی»، بانكی (فیشیلدایا - فیشیلدایا گؤیه گئدردی) و ... شئی لر آتار، اود یاندیرار و اوستوندن آتلاناردیلار.

خینا گئجه سی

" توی مراسیمی " یازیلارین آردیندان، بو كره " خینا گئجه سی " –نه یئتیشمیشیق !

اوغلان ائوینین قوهوم قونشو و تانیشلاریندان عبارت كیشی لر و اوغلانلار، گلین گونونه آچیلان گئجه اوغلان ائوینه ییغیشارلار. اوغلان ائوی او گئجه یه قووالچی، تارزن، هردن قارمان چالان چالقیچی دسته سی و بعضی لر عاشیق چاغیرارلار. ایندی لر اكثراً قووالچی یئرینه دونبكچی سوخولوب.

كندلرده ایسه ایندی ده بؤیوك توی چالار و گووه ك گئده رلر. چالقیچی لار چاغیرار و قوناقلاردان بیرینی خواهیش و بیر باشی زورلا آرایا چكیب اوینادارلار. دؤوره ده كیلر هره اؤزگوجونه گؤره اوینایا بیلر بیر مبلغ پول « هئششه باش » وئره رلر. گؤره سن بیری دییر: هئششه باش، وئرمه یه نین باشینا داش. رقص ائدن یورولدوقدا، پول لاری آپاریب چالقیچی لارین قاباغینا تؤكر و مجلیسده كی لرین بیریندن یاپیشیب اورتایا چكر. زور خواهیش له اونو دا، اویناماغا مجبور ائده رلر. بئله لیكله نئچه نفری اوینادارلار. بو گئجه قیز ائویندن اوغلان ائوینه خونچا گلر.

توی مراسیم لرینه باغلی اولان ایكی باشقا دبی بو یازیدا قوللوغوزا تقدیم ائدیرم. سئوینرم باخیش لاریزی اوخویام !

اوزوك تاخما

قدیم لر اوغلان و قیز ائوی نین توافقی اوزره آپاریب قیزا اوزوك تاخار و اونو اوغلانا نیشانلایاردیلار. آداخلی ( نیشانلی ) قیزی باشقاسینا وئرمه یه حق لری یوخ ایدی. اییرمی – اوتوز ایل بوندان قاباق اوزوك تاخمانین بیر رسمی بئله ایدی كی كبین كسیلندن سونرا، قیز بارماغینین اؤلچوسونو اوغلان طرفینه گتیرمكله، اوغلان ائوی قیزیل حلقه یا اوندان باهالیسین آلاردی.

بیر گون اوغلان بیر دسته گول توتوب ایلك دفعه اولاراق آناسی یلا قیز ائوینه گئدردی. بیر آز صحبت و چای شیرنی دن سونرا، اوغلان قیزین بارماغینا حلقه تاخاردی. یا اوغلانین آناسی قاییدار، قیز و اوغلانی اوطاقدا تك قویار و اوغلان قیزین بارماغینا حلقه تاخاردی. سونرا قیز ائوی ده اوغلانا حلقه آلاردی. ایندیلر ایسه كبین كسیلندن سونرا اوغلان و قیز آنالاری یلا بیرلیكده زرگر دوكانینا گئدر و حلقه گؤتوررلر. اوغلانین حلقه پولونو قیز، و قیزین حلقه پولونو اوغلان وئرر.

آردین دا اوخویون !

آذربایجان خالقینین گؤزل دب لریندن بیری ، توی دب لری دی . دوزدو آذربایجانین چئشیدلی یئرلرینده ، آیری – آیری دب لر وار ، آمما چوخو دا بیر دی . من بوردا چالیشمیشام توی دب لریندن نئچه سینی گتیرم . سیزین ده بونلارا گؤره بیلگی اولسا ، سئوینرم منه وئره سیز .

توی مراسیمی

ایندی لیكده توی مراسیمی اوغلان ائوی نین مادی وضعیتی و موقعیتینه گؤره چئشیدلی ( مختلف ) طرزلرده كئچیریلیر . توی خرجینه گوجو چاتمایانلار ، یالنیز بیر گونده قیزا شیرنی ایچر ، كبین كسدیرر و نئچه گون سونرا اوغلان لا قیز ایكیسی مشهد مسافرتینه گئدر و اورادان بیر باشا اوغلان ائوینه قاییدارلار . من بورادا قدیمدن قالان توی مراسیمینین عنعه لرینی قئیده آلمیشام ، ایندی بو رسملر بیرآز دییشیلیب لرسه ده یئنه ائلیمیزین بزه یی دیلر .

آردینا دا باخین !

آذربایجان فولكولوروندا جوره – جوره اویونلار اولاراق ، بو اویونلارین نئچه سی مجلس قیزیشدیران اویونلار آدلانیر . بو اویونلار قوناق اولان یئرلرده یوخسا یولداشلار بیر یئره ییغیشاندا اوینانارمیش . بو اویونلاردان بیری " نلبكی " اویونی دی . بو یازی دا " نلبكی " اویونونو سیزه اؤیرتماق ایسته ییرم !

بیر نفر اوزونو مجلس اهلینه توتوب دئییر : سیزین بیر نفری نیز حاضیر اولارسا ، من باشارا بیلرم ایكی نلبكی ، بیرین او ، بیرین من الیمیزه گؤتورك و هره میز بیر یاندا دوراق . او آدام ، بیر سكه نی نلبكی نین ایچینده كی سویا سالسین ، من ال وورمادان ، هامی نین گؤزو باخا – باخا او پولو اؤز نلبكیمه گتیریم . طبیعی ، هامی بو سؤزه ماراقلانیب و بیر نفر بو ایشه حاضیر اولاجاق . ایكی نلبكی گتیرر . هره سینین ایچینه بیر آز سو تؤكر و اونلارین الینه وئررلر . او آدام اؤز الی ایله پولو نلبكی نین ایچینه سالار . اویونچو دئیر : من نه حركت ائدرسم ، گرك سنده عین حركتی تكرار ائده سن و گؤزلرین منیم گؤزلریمه باخا . گؤزلرینی یاییندیریب آیری یانا باخارسان ، او پول منیم نلبكیمه گلمز . بو شرطی كسندن سونرا الین نلبكی نین سویونا وورار . چكر نلبكی نین آلتینا و سونرا اوزونه چكر . او آدامدا بو حركتی تكرار ائدر . آمما اونون نلبكی سی نین آلتینا اؤنجه دن كؤمور قره سی یا بیر باشقا قره رنگ سورتوبلر . او آدام اؤزو بیلمه دن او قره نی اوزونه یاخار و مجلس اهلی نین گولمه یینه سبب اولار . او بوجور الینی بورنونا ، آلینی نا و اوزونون جئشیدلی یئرلرینه چكر ، اوزو آلا – بولا اولار و مجلس اهلی گولمكدن قیریلار .